اثر مقادیر و زمان مصرف نیتروژن بر کارآیی زراعی نیتروژن و عملکرد‌ دانه ارقام گندم دیم

برای بررسی اثرات مقادیر و زمان مصرف نیتروژن در نیاز نیتروژنی، کارآیی استفاده از نیتروژن و خواص کمی و کیفی عملکرد دانه ارقام مختلف گندم دیم، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت کرت‌های دو بار خرد شده و به مدت سه سال زراعی (88-85) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به اجرا در آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد نیتروژن باعث افزایش معنی‌دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و کاه، شاخص برداشت، درجه باردهی، تعداد سنبله در واحد سطح، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد پنجه‌های بارور، تعداد دانه در سنبله، وزن بوته، وزن تر ریشه، حجم ریشه، تعداد ریشه‌های طوقه‌ای شد. بیشترین کارآیی استفاده از نیتروژن از 30 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و با افزایش مقادیر نیتروژن، کارآیی استفاده از نیتروژن به طور معنی­داری افزایش یافت. متوسط نیاز نیتروژنی گندم دیم برای دستیابی به 90 درصد حداکثر عملکرد دانه 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره (100 کیلوگرم اوره در هکتار) با لحاظ محدودیت اقلیمی مانند سرمای اوایل بهار و یا تنش خشکی تعیین شد. با استفاده از روش GGE بای پلات زمان مصرف نیتروژن برای ارقام آذر 2 و هما به صورت تقسیطی (دوسوم نیتروژن در پائیز و یک سوم در بهار) و برای رقم سرداری تماماً در پائیز همزمان با کاشت به صورت جایگذاری به دست آمد. همچنین نتایج نشان داد که کاربرد مقادیر مختلف نیتروژن توانست غلظت پروتئین دانه گندم دیم را به صورت خطی و معنی‌دار افزایش دهد. در دامنه سطوح نیتروژن مصرفی(صفر تا 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) با افزایش هر کیلوگرم نیتروژن در هکتار غلظت پروتئین دانه به میزان 025/0 درصد افزایش یافت. بیشترین و کمترین درصد پروتئین دانه به ترتیب 6/11 و 4/10 درصد از ارقام رصد (کلاس A) و سرداری (کلاس B) بدست آمد. در مجموع استنباط شد که مقادیر و زمان‌های مختلف مصرف نیتروژن توانست ویژگی­های مورفولوژیک ریشه، اجزای عملکرد، عملکرد و کارآیی استفاده از نیتروژن را در ژنوتیپ‌های مختلف گندم دیم تغییر دهد و در افزایش ویژگی­های کمی و کیفی دانه مؤثر واقع شود.